GÜNEY AZERBAYCAN STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ              TURAN.....

Behram Esedi’nin Biyografyası:

Behram Esedi, 1963 yılında Urumiye şehrinde doğmuştur. İlk ve orta öğreni- mini, ardından üniversiteyi bu şehirde bitirdikten sonra, 1986 yılında öğretmen olarak yine Urumiye şehrinde çalışmaya başlamıştır. Öğretmenliğe başlamasıyla beraber şiir ve makalelerini yayınlamaya başladığı görülmektedir. Yıllarca folklor malzemelerini toplayan yazar, derlediği halk edebiyatı ürünlerini yazıya aktarıp kitap haline getirmiştir. Çocuk edebiyatı konusunda sayılı yazarlar arasında yer alan Behram Esedi, bu sahada dört eser ortaya koymuştur: “Hayvanları Tanıya- lım”, “Gün Çıktı”, “Yağdı Yağışlar” ve “El Ele Düğme Dele”. Yazar, Yaz Neşriyatı’nı kurmuş ve 2003 yılından itibaren kendi eserlerini yayınlamaya başlamıştır.

Eserleri:

Behram Esedi, bölgenin diğer araştırmacıları ve yazarları gibi edebi faaliyet- lerine folklor malzemelerini toplayıp yazıya geçirmeyle başlamıştır. Ülkede Türk- çe’nin yasak olduğu dönemlerden itibaren şahsi çabalarıyla folklor malzemeleri toplayan değerli araştırmacılar bu derlemelerini yayımlayarak bölge Türklüğü- nün kültür değerlerinin korunup saklanmasında önemli görev üstlenmişlerdir.

Yazarın Çocuk Edebiyatı Üzerinde Eserleri

1- Yağdı Yağışlar: Azerbaycan Türkçesi’yle şiirler içeren B ve C yaş gru- bu 6 için hazırlanan resimli bir çalışmadır. Yazar eserinde yetişkinler ve ço- cuklar için iki ayrı önsöz yazmıştır. Kitabın sonunda ise küçük bir sözlük sunmuştur. 1381 H.Ş. (2002) tarihinde Urumiye’de Yaz Neşriyatı’nca basılan bu kitap 48 sayfadan oluşmakta ve çocuk eğitimi konusunda 33 şiir içermek- tedir. Kitapta Horoz, Hamam, Kardan Adam, Muallim, Ana, Ata ve Anamın Sözü gibi şiirler bulunmaktadır.

2- Hayvanları Tanıyalım: 56 sayfalık bu kitapta 160 hayvanın adını Azer- baycan Türkçesi’nde kısa şiirler ve resimleriyle birlikte tanıtılmış. B ve C yaş gru- buna yönelik olarak hazırlanan bu kitabın 2017’de dördüncü baskısı yapılmıştır.

3- Gün Çıktı: 32 sayfalık bu kitap, Azerbaycan Türkçesi’yle yazılmış 18 şiir- den oluşmaktadır. B ve C yaş grubu için hazırlanan bu eserde, yazar yine biri ye- tişkinler ve diğeri çocuklar için olmak üzere iki önsöz yazmıştır. Kitabın sonunda ise eserde geçen sözcüklerin anlamının verildiği küçük bir sözlük bulunmaktadır.

4- El Ele Düğme Dele: Adını çocuk oyunundan alan bu eser, Azerbaycan Türkçesi’nde B ve C yaş grubu için hazırlanmış bir şiir kitabıdır. Eğlenerek öğretmek ve öğreterek eğlenmek yöntemiyle hazırlanan bu eser içerik olarak da çok zengindir. Türkçe’nin milli hece vezniyle (4+4), (4+3) veya (3+2) kalıp- larında yazılan şiirlerde birçok folklor unsurunun yansıtıldığını görmekteyiz. Bu şiirler, çocuk oyunlarının yanı sıra, Güney Azerbaycan’daki Türkçe yer, dağ, ırmak gibi coğraf adlarının da geçmesi yönüyle de önemlidir. Bu coğraf adlar milli düşünce ve benliğin korunması, gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir yere sahiptir.  

Behram Esedi, İran’da Pehlevilerin iktidara gelmeleriyle birlikte Türk dilinin yok edilme politikasının yürütüldüğünü şu şekilde açıklamaktadır:

“Dil mǝsǝlǝsinin başlanışı vǝ hǝyata geçmǝsi İran’da Pǝhlǝvi rejiminin iq- tidara geçmǝsiylǝ gündǝmǝ geçir. Pǝhlǝvilǝr yeni usullu mǝdrǝsǝlǝri yola salmaqla yanaşı öz söyçü düşüncǝlǝrin dǝ bu mǝdrǝsǝlǝrdǝ Fars dilindǝn başqa dildǝ danışanları cǝzalandırdılar. Bu siyasǝt bir sıra uşaqlarımızı tǝhsildǝn qoydu ve bir çox vǝtǝn övladların özü ana dillǝri ilǝ yadlaşdırıldı. Bu yadlaşddırma bir hǝddǝ çatdı ki âli tǝhsil alan uşaqlarımız da sadǝ bir ana dilli mǝtni vǝ sadǝ bir şeiri hǝtta üzünnǝn belǝ oxuyanmadı vǝ oxuyan- mır. ǝdǝbiyatı vǝ yazısı olmayan bir millǝtin dili, mǝdǝniyyǝti, mǝnliği vǝ varlığı mǝhv olmalıdır vǝ istǝr istǝmǝz mǝhv olacaqdır. Pehlǝvi rejiminǝ xǝt verǝnlǝr dǝ bu hǝqiqǝti yaxşı düşünmüşdülǝr. Elǝ buna görǝ dǝ uşaqlarımızi vǝ onunla yanaşi xǝlqimizi yazılı ǝdǝbiyatdan uzaqlaşdırmağa çalışdılar vǝ bu yolda ǝllǝrindǝn gǝlǝni ǝsirgǝmǝdilǝr. Xǝlqimizin dili kitablardan vǝ mǝktub sǝnǝdlǝrdǝn ayrıldi vǝ ancaq danışıqlarda vǝ küçǝ bazarda dǝvam erdi.

Behram Esedi’nin Kitaplarının Konusu

İran’da resmi dilin Farsça olması ve Türkçe eğitimin olmaması nedeniyle Türk çocukları ana dilleri olan Türkçe ile eğitim görememektedirler. Arap al- fabesinde hazırlanan sınırlı sayıdaki Türkçe kitaplar ise bu konuda eksikliği gidermek için çok yetersizdir. Birkaç kişinin kendi çabalarıyla bu işi üstlenmesi ve sınırlı sayıda kişiye ulaşması da yetersizdir. İran’da Azerbaycan Türkçesi’nin yazılı edebiyatı bir- kaç eserden öteye geçmemektedir. Son zamanlar insanların kendi çabalarıyla Azerbaycan Türkçesi’ni öğrenmeye başlamaları da sevindirici bir gelişmedir; ancak yetersizdir. Behram Esedi’nin kitaplarının ana konusu çocuklara Türkçe öğretmek ol- muştur. Yazar, eserlerinde bir taraftan çocuğu eğitirken diğer taraftan da ona ana dili olan Azerbaycan Türkçesi’ni öğretmektedir. Onun şiirlerinde doğa ve tabiat unsurları da işlenmiştir. Mesela, “Ağaçlar” ve “Ağaçları İncitmeyelim” adlı şiirlerinde ağaç ve doğa sevgisini işlediğini gör- mekteyiz.

Dil ve Üslup

Behram Esedi’nin çocuk kitaplarını konu, dil ve üslup yönden incelediği- mizde bunların çocuk edebiyatı alanında eğitsel özelliği olan eserler olduğunu görmekteyiz. Esedi için en önemli olan husus; çocuklara Türk dilinin öğretilme- si, ana dillerine yabancı kalmamalarıdır. Bunun yanı sıra her türlü milli ve ma- nevi değerleri çocuklara aşılamak da onun eserlerinin başlıca konularındandır. Behram Esedi eserlerinde çocuklara ana dillerini basit şiirler ve çocuk üs- lubu ile öğretme yöntemini kullanmıştır. Behram Esedi’nin dili Azerbaycan Türkçesi’dir. Şair, Azerbaycan edebi di- lini kullansa da sözlü edebiyatın malzemelerinden bolca yararlanmaktadır. Şiirlerinde insanlık, dostluk, sevgi ve paylaşmak işlenmektedir. “El Ele Düğme Dele” şiiri anonim halk şiiri olarak çocuk oyunlarında görül- mektedir. Bu şiirde sevgi ve paylaşmak ön plana çıkmaktadır.

Sonuç

Çocuk kitapları, çocukların dil ve kişilik gelişimlerine önemli katkıları ol- duğu için bunlar büyük bir özenle hazırlanır. Çocuk dünyasına yönelik ki- taplar, hem eğlendirici hem de öğretici konular içermelidir; ancak bu sayede bunlar çocuğun zihinsel ve bilişsel gelişmesinde önemli rol oynayabilir. Resmi dilin Türkçe olmadığı İran’da, bu tür kitapların Azerbaycan Türkçesi’nin öğre- tilmesi konusunda büyük işlevler yürüttüğünü görmekteyiz. İran’da resmi dilin Farsça olması ve Türkçe eğitimin olmaması nedeniyle Türk çocukları ana dilleri Türkçe ile eğitim görememektedirler. Arap alfabe- sinde hazırlanan sınırlı sayıdaki Türkçe kitaplar ise bu konuda eksikliği gi- dermek için yetersizdir. Birkaç kişinin kendi çabalarıyla bu işi üstlenmesi ve sınırlı sayıda kişiye ulaşması da yetersiz. İran’da Azerbaycan Türkçesi’nin yazılı edebiyatı birkaç eserden öteye geçmemektedir. Son zamanlar insanların kendi çabalarıyla Azerbaycan Türkçesi’ni öğrenmeye başlamaları da sevindi- rici bir gelişmedir; ancak yetersizdir. Yazar, şair, derlemeci ve araştırmacı Behram Esedi için Türkçe eğitimin yasak olduğu İran’da, ana dili olan Azerbaycan Türkçesi’nin korunması ve onun Türk çocuklarına öğretilmesi en önemli amaç olmuştur. Behram Esedi, eserlerinde Azerbaycan Türk folklor unsurlarının işlenme- sine önem vermiştir. Bu eserlerde; çocuk oyunları, masallar, hikâyeler, gele- nek ve görenek, tabiat ve doğa unsurları, aile ilişkileri görülmektedir. Başta vatan, dil ve milli folklor olmak üzere milli ögelere sık sık yer vermiştir. De- nebilir ki Behram Esedi halkının gelenek ve göreneklerini, folklor ögelerini şiirlerinde en çok işleyen Güney Azerbaycanlı Türk yazarlardandır. Özellikle yaşam biçimlerinin hızla değiştiği bu dönemde onun şiirlerinde eski yaşam biçimi, gelenekler ve görenekler belirgin bir şekilde göze çarpmaktadır. Behram Esedi, milli benlik ve milli bilince sahip olan bir yazar olarak eser- lerini Azerbaycan Türkçesi’yle yazarak bu dili çocuklara öğretmeyi kendisine amaç edinmiştir. Türkçe’yi unutturmamak, milli ve manevi değerleri korumak ve onları yeni kuşaklara aktarmak onun asıl amacı olmuştur.

Behram Esedi'nin Academia hesabı:

https://independent.academia.edu/BahramAsadi

KAYNAK:

https://www.academia.edu/44022154/%C4%B0RANDA_T%C3%9CRK%C3%87E_%C3%87OCUK_K%C4%B0TABI_YAZARI_URUM%C4%B0YEL%C4%B0_BEHRAM_ESED%C4%B0_T%C3%BCrk_D%C3%BCnyas%C4%B1_Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1_TDA_Temmuz_A%C4%9Fustos_2020_Cilt_125_Say%C4%B1_247_Sayfa_257_266

Yorumlar