Erselannâmeler; Türk dünyası sahasında yazılı ve sözlü kaynaklarda bulunan, konusunu Danişmendnâme, Battalnâme ve Şikâri Destanı’nda olduğu gibi Rum diyarında İslamiyeti-Türklüğü yayma ve kâfirlerle mücadeleyi konu eden destanlardır. Farsça ve Türkçe yazılı kaynakların yanı sıra İran Türkleri sözlü geleneğinde yaşayan Erselannâme, Anadolu sahasında günümüze dek bilinen tek yazılı nüshası İstanbul’da bulunmaktadır. 407 sayfadan oluşan bu musavver nüshada 27 resim bulunmaktadır. Bazı resimlerin kenarında veya altında kısa Farsça açıklamalı cümleler görülmektedir. İstanbul nüshasının diğer nüshalardan farkı, her sayfa başında başlıkların bulunmasıdır. Eserde 372 Farsça başlık görülmektedir. Bu hacimli nüshanın ilk iki sayfası ne yazık ki yoktur. İran sahasında yazılı Erselannâmeler hem Farsça hem Türkçe (Azerbaycan Türkçesinde) görülmektedir. Bu sahada esere farklı adlar verilmiştir; Emir Erselan-ı Rûmȋ, Emir Erselan-ı Nâmdâr, Külliyat-ı Emir Erselan ve Meleke-yi FarruḫLika, Kitab-ı Sultan Emir Erselan. Farsça Erselannâmelerde daha çok Emir Erselan-ı Nâmdâr adı tercih edilirken Emir-i Erselan İranlı bir şehzâde olarak tanıtılmaktadır.

İran Türkleri sözlü geleneğindeki Erselannâmeler, âşıkların anlattığı destanlar arasında “Emir Erselan-ı Rûmi Dastanı” adıyla bilinmektedir. Destancı âşıkların repertuvarında bulunan bu eser halk arasında bilinen ve beğenilen destanlardan biridir. Motif ve olay örgüsü yönünden oldukça zengin yapıya sahip olan bu destanın en kapsamlı varyantı Tebriz-Karadağ âşık muhitinde tespit edilmiş yazıya aktarılmıştır.
Coğrafi olarak geniş bir sahada anlatılan destan, İran’ın farklı âşık muhitinde de bilinmektedir.
Düğün, sünnet ve diğer merasimlerde âşıkların Erselannâme söyleme geleneği günümüzde oldukça zayıflamıştır. Bu merasimlerde destanın bir parçası dinleyicilerin isteği üzerine anlatılmaktaydı. Bazen âşığın seçtiği ve ortama uygun gördüğü bir bölüm anlatılmaktaydı. 
Ȃşık icralarında destanın mensur kısmı nakledilirken manzum kısımlar ise saz eşliğinde ifa edilir. Bazen bu ifa sırasında âşığa def ve zurna çalan kişilerin de eşlik ettiği görülmektedir. Erselannâme’nin sözlü kaynaklarda tespit edilen en kapsamlı varyantı “Emir Erselan-ı Rûmȋ Dastanı” adı altında, 1978-1979 yılında Tebriz-Karadağ âşık muhitinden Ȃşık Abdülali Nûrȋ tarafından 20 saat kasetler üzerine kayda alınmıştır. Destan kasetleri digital ortamına aktarıldıktan sonra Turuz sitesine yüklenmiştir. 
Nazım ve nesir iç içe anlatılan bu destanın nazım kısmı oldukça zengin olup 400 den fazla koşma ve mani içermektedir.  Nazım türleri arasında koşma ve maninin yanı sıra divânȋ, nasihatnâme, geraylı ve tecnis gibi farklı nazım türleri bulunmaktadır. Ȃşık Abdülali Nûrȋ, Emir Erselan-i Rûmȋ destanın birçok âşık havası ile
icra etmiştir. Ȃşık havalarıdan; Dübeyti, Keşkoğlu, Sarıtel, Bakı Kaytarması, Döğme Keremi, Kaçar Bayatı, Yanık Keremi havaları gibi çeşitli havalar destan anlatımında icraya eşlik etmiştir.
Ayrıca destanda birçok arkaik sözcük bulunmaktadır. Bunların içinde arkaik kalıp [ölürem ay budun] / [sevirem ay budun] destanın üstatname kısmıda tespit edilmiştir. 

KAYNAK:

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1292834

Yorumlar