Âşık Hesen Gaffari’den yazıya aktardığımız destanlar “Tufarganlı Abbas ile Gülgez Destanı” ve “Mehemmed ile Gülendam Destanı” bölge âşıklık geleneğinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle Tebriz-Karadağ bölgesinin en kapsamlı destanı olan “Tufarganlı Abbas ile Gülgez Destanı” bu destanın en kapsamlı varyantıdır. Âşık Hesen Gaffari’den derlenerek bu destan Türk Dil Kurumu’nun “Türk Dünyası Destanları Tespiti ve Türkiye Türkçesine Aktarılması” projesi dâhilinde 2019 yılın da kitap haline getirilmiştir. Âşık Hesen Gaffari’den yazıya aktardığımız bir diğer destan Mehemmed ile Gülendan Destanı’dır. Bu destan toplam 10 saatlik bir ses kaydının yazıya ak tarılmasından ortaya çıkmıştır. Bu çalışmaların en önemli hususu âşığın destan söylemine uygun, sözlü kültür ürünü olan eserin özelliğini korumak olmuştur. Bu aktarmada Azerbaycan Türkçesi’nin karşısında Türkiye Türkçesi şekli de verilmiş tir. 

Sözlü anlatımın yazıya aktarılmasında ortaya çıkan eksiklikler [ ] içerisinde verilerek anlatım eksikliği giderilmeye çalışılmıştır. Ayrıca ses kayıtlarında anla şılmayan yerler de [---] işaretiyle belirtilmiştir.

“Tufarganlı Abbas ile Gülgez Destanı”nın Âşık Hasan Gaffari’den derleyerek yazıya geçirdiğimiz Tebriz varyantında, İsfahan’daki Safevi Türklerinin saray yaşantısı, eğlen- ce türleri ve sarayda âşıklara verilen önem göze çarpmaktadır. Safevi saraylarında âşıkların özel bir konumu olduğu, âşıklar arasında atışmalar yapıldığı, saraya gelen misafirlerin bu âşıkların sazıyla sözüyle ağırlandığı bu destanda yer almaktadır. Ayrıca İsfahan’da Safevi sarayının eğlence anlayışı, Çehel Sütun sarayındaki duvar minyatür- lerinde karşımıza çıkmaktadır.

Destanın Özeti

Tebriz yakınlarında bulunan Tufargan (bugünkü adıyla Azerşehr) şehrinde Hoca Aziz ve Tacir Muhammed adında iki kardeş vardı. Onların evlatları yoktu. Bir gün Ulu Tanrı’ya adak adadılar ve akabinde çocuk sahibi oldular. Hoca Aziz’in kızına Gülgez, Tacir Muhammed’in oğluna ise Abbas adını verip onları beşik kertme nişanlı yaptı- lar. Zaman su gibi akıp geçti, Tacir Muhammed vefat etti. Hoca Aziz, kardeşi Tacir Muhammed’in vasiyeti üzerine Abbas ve Gülgez’i evlendirmek istedi. Abbas’ı düğün hazırlığı için Tebriz’e gönderdi. Kul Abdullah, Hoca Aziz’in evinde hizmetçiydi, ancak Hoca Aziz ile sorun yaşayınca oradan kovdu ve İsfahan’a göç etti. İsfahan’da Şah Abbas’ın sarayında hizmetçi olarak işe başladı. Abdullah, Hoca Aziz ve Abbas’tan öcünü almak için Gülgez’i Şah Abbas’a övüp durdu. Sonunda Şah Abbas Gülgez’i alıp getirmesi için veziri Sarı Hoca’yı bir kafile ile Tufargan’a gönderdi. Tufarganlı Abbas düğün hazırlığı için Tebriz’e gittiğinde Şah Abbas’ın gönderdiği kafile Tufargan’a ulaştı. Sarı Hoca, Gülgez’in Abbas ile beşik kertmesi olduğunu öğren- di. Şah Abbas’ın emrini yerine getirmek için Gülgez’i İsfahan’a götürse de onu saray- dan kurtaracağına ve Abbas’a kavuşturmak için elinden geleni yapacağı konusunda söz verdi.

https://www.academia.edu/129250455/%C4%B0ran_Azerbaycan%C4%B1_A%C5%9F%C4%B1k_Destanlar%C4%B1_II_Tufarganl%C4%B1_Abbas_ile_G%C3%BClgez_Destan%C4%B1

Yorumlar