Güney Azerbaycan Türklerinin Milletleşme Sürecinde Milli Kültür

Milli harekât siyası ve kültürel olarak iki önemli bölümden oluşmaktadır. Kültürel kolun önemi her ne kadar siyasi kolun gölgesinde kalsa da milletlerin uyanışı aslında kültürel uyanışın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. İran coğrafyasında Türk unsurunun yüzlerce yıl geçmişe sahip olmasına rağmen milletleşme süreci son yüzyıla kadar ilerleyememiştir. 1920 darbesi sonrası Kaçar hanedanının yerine Pehlevi sülalesinin işe getirilmesi bu sürece büyük darbe indirmiştir. Bu dönemden sonra Türklerin milli benliğini yok etmek için siyasi -kültürel, tahrip, inkâr ve tahkir projelerini başlatılmıştır. Türk mimari abidelerinin yıkılması, Türklerin varlığını inkâr eden teorisyenlerinin ortaya çıkarması, Türkçe konuşanlara karşı tahkir ve cezalandırma siyaseti hızla başlatılmıştır.

1920- 1945 Pehlevi sülalesinin inkâr ve tahrip başlığı altında Türk adı ve mimarisi bu coğrafyadan silmek istediğini görmekteyiz. 1945-1946 Demokrat Fırkasının kültürel faaliyetleri sonucunda milli bilincin canlanmıştır. 1946 yılında şah ordusunun Güney Azerbaycan’a askeri müdahalesi sonucu binlerce yazar ve düşünür idam edilmiştir. Türkçe kitapların yakılması, çıkarılan dergi ve gazetelerin yasaklanmasıyla Güney Azerbaycan Türkleri kültürel soykırıma maruz kalmıştır. 1979 şah diktatörlüğünün yıkılmasıyla oluşan geçici özgürlüklerden faydalanarak Türkçe yayınlanan kitap ve dergileri görmekteyiz. Bu dönemden sonra İran İslam Cumhuriyeti anayasasının 15. Maddesi tamamıyla göz ardı edilerek Türkçe yazılan kitaplar toplatılmış, şair ve yazarlara baskılar uygulanarak şah diktatörlüğünün yerini şeyh diktatörlüğü almıştır. Ancak bireysel kültürel faaliyetler durmadan devam ettiğini görmekteyiz. 1991 yılında Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığı, 31 Aralık’ta Güneyli Kuzeyli serhatlerde buluşması Güney Azerbaycan milli harekâtını yeni bir aşamaya geçtiğinin göstergesidir. Siyasi uyanışta 2003 yılında Babek Kalesinde Güney Azerbaycan Milli Mübareze bayrağının dalgalanması ve daha sonraki yıllarda UNPO’da tanıtılması Milli harekâtın dönüm noktalarındandır. 1990 yıllardan itibaren Güney Azerbaycan Milli harekâtının kültürel kolu olan dil, edebiyat ve milli oyunların halka yayılması milli harekâtın ilk evresinin oluşmasında önemli bir etken olmuştur. Bu dönemde evlerde gizlice dil, müzik ve milli oyunların öğretilmesi milli harekâtın kültürel evresinin en önemli dönemlerindendi. Bu evrede elde edilen milli bilinç şuurunun olgunlaşması ve yayılması, Türkiye ve Azerbaycan Televizyonlarının uydu yayınlarıyla aynı zamana denk gelmektedir. Yüzbinlerin iştirakiyle 2003 yılında Babek kalesinde Güney Azerbaycan Milli Mübareze bayrağının açılması ve daha sonra UNPOda tanıtılması, sözsüz Güney Azerbaycan Milli harekâtının dönüm noktalarındandır. Faşist Fars molla rejiminin İran gazetesinin karikatürü tam anlamıyla uyuyan devin şişeden çıkmasıyla sonuçlandı. 22-29 May 2006 Güney Azerbaycan Türklerinin tüm kentlerde ayaklanması, aynı zamanda Türklerin İran ile olan tüm bağlarını kopartılması günleridir. Bu olay yalnız faşist fars molla rejimi yönetiminin gerçek yüzünü ortaya koymakla kalmamış, Güney Azerbaycan Milli harekâtının teoriden pratiğe geçme aşamasını da göstermektedir. Nitekim bu tarihten sonra İran coğrafyasında seçimler ve siyasi ortamdan uzaklaşarak adeta İran’ın dâhili işleri bizi ilgilendirmez mesajı verilmiştir.

https://www.academia.edu/105474615/G%C3%BCney_Azerbaycan_T%C3%BCrklerinin_Milletle%C5%9Fme_S%C3%BCrecinde_Milli_K%C3%BClt%C3%BCr_%C3%96gelerinin_Yeri_ve_%C3%96nemi

https://t.me/tarixbil/8056

Yorumlar