GÜNEY AZERBAYCAN STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ              TURAN.....

            Güney Azerbaycan olarak adlandırdığımız bölgenin coğrafi sınırlarını tespit ederken öncelikle eski zamanlardaki Azerbaycan’ın coğrafi sınırlarının incelemesi gerekir. Azerbaycan adının M.Ö. 323 yılında Azerbaycan Atropat tarafından kurulan Atropatene devletinin adından geldiği kanaati hâkimdir. Buna göre Azerbaycan adı Atropatene’nin söylenişinin değişmesi ile oluşmuştur. Atropatene devletinin o zamanki sınırları doğuda Hazar Gölü, kuzeyde Aras Nehri, batıda Türkiye ve Irak sınırı ile güneyde Hamedan ilinin güney kesimlerini içerisine alıyordu (İpek, 2007: 47).

              Kâtip Çelebi (1609–1658) “Cihannüma” adlı eserinin 38. bölü münüde Azerbaycan’a ayırmıştır. Kâtip Çelebinin bu eseri 17. yüzyıl da Osmanlı bilginlerinin Azerbaycan’ı nasıl gördüğünü ve anladığını göstermesi bakımından önemlidir. Kâtip Çelebi çeşitli kaynaklardan yararlanarak ve kendi gözlemleriyle Azerbaycan hakkında önemli bilgiler vermektedir. Erdoğru, 2002: 124). Kâtip Çelebi Azerbaycan coğrafyasını şöyle tanımlar: “Batıda Ermeniye (Van) ve Diyarbakır, güneyde Irak-ı Acem ve Şehrizur, Kuzeyde Deylem, Tabaristan, Mazenderan beldeleri ve kuzeyde Şirvan ve Hazar denizi (Bahr-i Hazar) ile çevrili sahaya Azerbaycan denilmektedir.” (Kobotarian-Azeroğlu, 2013a: 29).

           Azerbaycan’ın sınırlarının tespiti hususunda tarihi gerçekler kadar, bölge insanlarının dil, kültür ve etnografik değerlerinin de dikkate alınması gerekmektedir. Bu bakımdan Hazar Gölü’nün batısındaki Türklerin yaşadıkları toprakları Azerbaycan olarak kabul etmek daha gerçekçi olacaktır. Tarihi Azerbaycan sınırlarını ve Hazar Gölü’nün batısındaki Türklerin yaşadıkları toprakları göz önüne aldığımız takdirde Güney Azerbaycan, Hamedan, Zencan, Kazvin, Batı Azerbaycan (Urmiye), Doğu Azerbaycan (Tebriz) ve Erdebil Eyaletleri’nin tamamını (Kobotarian-Azeroğlu, 2013a: 33). Gilan Eyaleti’nin kuzey kesimlerini (Ören, 1980: 8) içerisine alan etnik-milli ve tarihi-coğrafi özelliklere sahip, içindeki bütün köyleri birbiriyle sıkı ekonomik ilişkide olan büyük bir bölge karşımıza çıkmaktadır (Şekil 1).

Şekil-1: İran Eyaletler Haritası

     Güney Azerbaycan, kuzeyde Ermenistan ve Azerbaycan Cumhuriyeti, doğuda Hazar Denizi, güneyde İran’ın güney kesimi ve batıda Türkiye ile çevrilidir (Şekil 2).

Şekil-2: Güney Azerbaycan’ın İran Haritasında Yeri

             Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil, Zencan, Hamedan ve Kazvin Eyaletleri’nin tamamı Güney Azerbaycan içerisinde yer almaktadır. Bu altı Eyaletin yüzölçümü toplamı 157.736 km2’dir. Gilan Eyaleti’nin Azerbaycan Cumhuriyeti’ne yakın olan kuzey kısımlarını da Güney Azerbaycan’a dahil ettiğimizde yaklaşık 162.700 km2’lik bir Güney Azerbaycan karşımıza çıkar.